UZMANLIK ALANLARI

Gamma Knife, stereotaktik yöntemleri kullanarak Cobalt 60 çekirdeklerinden yayılan gamma ışınlarını belli bir hedefe odaklayarak, çevredeki normal dokuları en az radyasyon dozuna maruz bırakacak şekilde hedefe etkili dozu tek seferde vermeye yarayan radyocerrahi cihazıdır. Sadece kafa içinde yer alan lezyonlar için uygulanabilir.

Radyoterapiden en önemli farkı tek seferde yüksek dozu normal dokuları koruyarak uygulayabilmesidir. 

Gamma Knife radyocerrahi sayesinde birçok hastalıkta açık beyin ameliyatı ihtiyacı ortadan kalkmış, birçok hasta için güvenli ve etkin tedavi olanağı doğmuştur.

Radyocerrahi, ilk kez Karolinska Enstitüsünde, nöroşirürjiyen olan Lars Leksell tarafından 1951’de tanımlanmıştır. İlk tedavi 1968 yılında gerçekleştirilmiştir. Gelişen teknolojiye paralel olarak hem yazılım hem de teknik ilerlemelerle daha yaygın kullanılır hale gelmiştir. Kanıt düzeyi yükseldikçe de tüm dünyada tercih edilen bir tedavi yöntemi olmuştur. 

Ülkemizde nöroradyocerrahinin geçmişi yaklaşık 20 yıla dayanmaktadır. Ülkemizdeki ikinci merkez 2004 yılında, Ankara’da Gazi Üniversitesi Tıp Fakültesi Nöroşirürji Anabilim Dalında Prof. Dr. Aydın Paşaoğlu tarafından kurulmuştur. Bu merkezde kurulan model Gamma Knife Model C’dir. 2014 yılında Gamma Knife Perfexion kurulmuş ve merkez daha ileri teknoloji ile çalışmalarını sürdürmektedir. 2020 yılı itibariyle 9000’den fazla hasta başarıyla tedavi edilmiştir. 

Gamma Knife,ın tüm dünyada ve ülkemizde belirli beyin hastalıklarında  güvenli ve etkin bir tedavi methodu olduğu hem 1 milyondan fazla hasta örneğiyle hem de yayınlarla (15.000den fazla) net olarak ortaya konmuştur. Birçok hastalıkta cerrahi tedavinin yerini almış, yine birçok durumda da cerrahiye yardımcı yöntem olarak kabul edilmiştir.

Günümüze gelene kadar, ilerleyen teknolojiye paralel olarak Gamma Knife cihazları önemli gelişim ve değişim göstermiştir ama temel çalışma prensibi ve felsefe değişmemiştir.

Gamma Knife 0.1mm hata payıyla hedefe spesifik 3 boyutlu tedavi uygulaması sağlayabilmektedir. Doz ve ışınlanacak hedefin hacime göre tedavi süresi değişir.

Tedavi sonrası hastalar birkaç saat gözlenerek taburcu edilir.

İşlem lokal anestezi ile çerçeve takılması ve damar yolu açılması dışında herhangi bir cerrahi benzeri müdahale veya özel ilaç kullanımı gerektirmez. 

Tedaviden sonra hastalarımız periyodik olarak MR ile takip altına alınır.

Gamma Knife Sistemi

Gamma Knife 5 ayrı üniteden oluşmaktadır.

1. Işınlama Ünitesi: Yukarıda da belirtildiği gibi farklı modellerde farklı sayıda cobalt kaynağı bulunmaktadır. Perfexion ve Icon dışındaki modellerde yarım küreye yerleştirilen 201 adet kolimatör ve bunlara denk gelen cobalt kaynakları, kürenin merkez noktasını hedefleyecek şekilde yerleştirilmiştir. 
2. Kolimatör sistemi: Kolimatörler dokuya verilen ışının oluşturacağı hacmi ayarlamaktadır. Bu kolimatör sistemi sayesinde lezyonun şekline spesifik radyasyon alanları planlanabilmektedir. Perfexion ve Icon’da kolimatör sistemi sektör raylar üzerinde yerleştirilmiştir. 
3. Hasta taşıyıcısı: Hastanın üzerine yatırıldığı, hastayı ışınlama ünitesi içine otomatik olarak taşıyan yatak kısmından oluşur. 
4. Stereotaktik Çerçeve: Leksell stereotaktik çerçeve kullanılmaktadır.  Çerçeve lokal anestezi altında, başa sabitlenir. Bir tür cetvel görevi görür ve ışının verileceği hedef noktanın sayısal olarak koordinatlarının (X, Y, Z eksenlerinde) belirlenmesini sağlar. Görüntüleme öncesinde takılır ve tedavi sonuna kadar hastada kalır. Bu çerçeveye BT, MR ve DSA için işaret özelliği taşıyan farklı kutular monte edilir.
5. Tedavi Planlama Sistemi: Hastanın BT, MR ve DSA görüntülerini sisteme kaydettikten sonra, tedavi edilecek hedefin ve uygulanacak dozun belirlenmesini sağlar. Tedavi ünitesine, tedavi planını aktaran ayrı bir bilgisayar sistemidir. 

Gamma Knife Tedavi Sisteminin Aşamaları

Gamma knife tedavisi hastanede yatış gerektirmeden poliklinik şartlarında ortalama 2-3 saat içinde tamamlanabilmektedir. Çerçeve takılmasıyla başlayıp, doz uygulamasıyla tamamlanan tedavi yöntemi aşağıdaki basamakları içerir.

1. Stereotaktik çerçeve takılması
2. Nöroradyolojik inceleme: Çerçeve takılmış vaziyette BT, MR ve/veya DSA çekilir. 
3. Doz planlaması: Özel bilgisayar programları sayesinde, BT-MR-DSA stereotaktik görüntüleri önce planlama bilgisayarına kayıt edilir. Ardından hedef doku belirlenir ve uygulanacak doz bu hedefin şekline uygun olarak planlanır. Bu esnada komşu kritik yapıların aldığı dozlar ölçülerek, planlamada gerekli değişikliklerle güvenlik arttırılır. Sistem içinde uygulayıcı veya sistem hatalarını sıfırlayan çok sayıda otomatik kontrol sistemi yer almaktadır. 
4. Doz Uygulaması: Planlama bilgisayarından tedavi ünitesine aktarılan program çerçevesinde tedavi uygulanır. Radyasyonun uygulaması esnasında herhangi bir ağrı hissedilmez. 

Hangi Hastalıklarda Gamma Knife Radyocerrahi Uygulanabilir?

Kafa içinde yer alan, sinir sisteminde baskıya yol açmayan (kabaca 3-4cm’den küçük ) iyi ve kötü huylu çoğu tümöre 

-Menengiom

-Vestıbuler / Trigeminal Schwannom

-Hipofiz Adenomu

-Kraniofarenjiom

-Metastaz

-Glial Tümörler

-Hemanjioblastom

-Kordoma

-Glomus Jugulare

Beyin Damar Hastalıkları

-Arteriovenöz Malformasyon

- Kavernom

-Kavernöz Sinus Hemanjiomu

Trigeminal Nevralji

Parkinson ve Tremor

Obsesif Kompulsif Bozukluk

Cyberknıfe, Lineer hızlandırıcı kullanarak, X ışınlarını belli bir hedefe odaklamak suretiyle tedavi uygulayan radyocerrahi cihazıdır.

Gamma Knife’tan farklı olarak çerçeve değil maske kullanılır ve birden fazla seansta tedavi mümkündür ve kafa dışında da kullanılabilir. Kafaya çerçeve takılmaması nedeniyle tedavi hassasiyeti (<1mm) Gamma Knife kadar olmasa da güvenli tedaviyi sağlayacak düzeyde ve kalitededir. CyberKnife tedavi süresince görüntüleme ile hedefin yerini belirleme ve kılavuzluk yapan sistemle bilgisayar kontrollü robot sistemini birleştirerek tümörlerin yüksek bir hassasiyetle ışınlanmasını sağlar

Bu robotik cihaz, daha önceden çekilmiş BT sayesinde kafatasının 3 boyutlu rekonstrüksiyonunu yapan sistem ile çekilen radyografilerden aldığı bilgiyi bu görüntülerle koordine etmektedir. Ayrıca radyocerrahi için de tamamen yenilenmiş bir radyasyon kaynağı bu sisteme entegre edilmiştir. Bu radyasyon kaynağı oldukça hafif bir 6MV lineer hızlandırıcıdır ve robot üzerinde 6 farklı koordinat ekseninde hareket etmektedir. 2001 yılında alınan FDA onayı ile tüm beden tedavilerinde kullanılmasının yolu açılmıştır.

Çok seansta tedavi uygulayabilmesi, daha büyük hacimli tümörlere de radyocerrahi uygulanabilmesine olanak sağlar.

CyberKnife Tedavisi İşlemi

Tedavi Planlama

Tedavi planlama işlemi hastaya ait bir veya daha fazla 3 boyutlu BT /MR görüntülerinin alınması ile başlar. Bu görüntüler cihazın planlama sistemine aktarılır ve genellikle doktor tarafından hedef hacim/hacimler ve risk altındaki organlar tanımlanır. Uygulanacak doz belirlenir ve sisteme yüklenir.

Tedavi Uygulama

Işın huzmelerinin hizalanması işlemi, planlama öncesinde çekilen BT’den elde edilen dijital rekonstrüksiyon radyografileri ile tedavi öncesinde elde edilen 2 boyutlu radyografilerin üst üste bindirilmesine dayandırılır. X-ışını görüntüleme sistemi, robotik manipülatör ve hasta yatağının anatomisi ve odanın içindeki koordinatları daha önceden tanımlanmış olduğu için bu ışın huzmelerinin pozisyonlanması doğrudur. Bu doğruluk, tedavi başlamadan önce planlama sisteminde de kontrol edilebilir. 

Tedavi sırasında, robot, planlamada belirlenmiş olan nod bölgelerine doğru hareket eder. Tedavi devam ettiği sürece görüntü alımı, hedefin lokalizasyonu ve hizalamanın doğrulanması işlemi devam eder, bu tipik olarak 30-60 saniyede bir olmaktadır ancak kullanıcının istediği şekilde modifiye edilebilir. Daha önceden tanımlanmış olan sınırların dışına çıkan hareketlerde ışınlama durur ve yeniden pozisyonlama önerilir, bu işlem sırasında robotik yatak hareket eder. 

Tedavi sonrasında hastalar kısa süre gözlem altında tutulup, aynı gün taburcu edilir. Ek işlem veya ilaç kullanımı gerekmez. Tüm hastalar işlem sonrası periyodik olarak BT/MR takibine alınır.